TEMEL EKONOMİ EĞİTİMİ -2
-İlk haftaki eğitimde ekonominin temel kavramlarına değindik. Bunlar genel olarak makro ve mikroekonominin farkı, GSMH-GSYH, para, enflasyon, faiz, döviz ve işsizlikti. Bugün bu kavramların birbirleri ile ilişkileri sonucu oluşan politikalar ve problemlere odaklanacağız.
-Değineceğimiz politikalar; para politikası ve maliye politikası olacak. Eğitimin ikinci kısmında ise temel kavramlar arasındaki uyuşmazlık sonrası oluşan bütçe açığı ve cari açık gibi 2 önemli kavrama odaklanacağız
-ilk konumuz para politikası. Geçen eğitimde de bahsettiğimiz gibi MB tarafından yürütülen para arzını, TL-döviz, tl-döviz-faiz gibi dengeleri kontrol edildiği politikalardır.
-İlk haftaki eğitimde ekonominin temel kavramlarına değindik. Bunlar genel olarak makro ve mikroekonominin farkı, GSMH-GSYH, para, enflasyon, faiz, döviz ve işsizlikti. Bugün bu kavramların birbirleri ile ilişkileri sonucu oluşan politikalar ve problemlere odaklanacağız.
-Değineceğimiz politikalar; para politikası ve maliye politikası olacak. Eğitimin ikinci kısmında ise temel kavramlar arasındaki uyuşmazlık sonrası oluşan bütçe açığı ve cari açık gibi 2 önemli kavrama odaklanacağız
-ilk konumuz para politikası. Geçen eğitimde de bahsettiğimiz gibi MB tarafından yürütülen para arzını, TL-döviz, tl-döviz-faiz gibi dengeleri kontrol edildiği politikalardır.
- İki tür para politikası vardır. Genişletici para politikası piyasadaki para miktarını arttırmaya dönüktür. Ekonomilerde paranın eksikliğinin hissedildiği dönemlerde para elde edebilmek için yüksek faiz ödersiniz bu durum orta vadede üretimi baltalar. MB bunu önlemek için piyasalara para enjekte eder. Dezavantajı ise enflasyonu arttırır. Eğer enflasyon çok artarsa para ile ticaret yavaşlar. Para politikası en optimum noktayı bulmak zorundadır.
-Diğer para politikası ise daraltıcı politikasıdır. Piyasalarda yüksek enflasyon varsa enflasyonun etkisini azaltmak ve ekonomiyi yumuşak inişe geçirmek için (gelişmekte olan ülkelerde aynı zamanda cari açığı azaltmak için) piyasalardan bir miktar para çekilir. Buna daraltıcı para politikası denir.
- Devletin para politikası dışında kullanabileceği ve piyasaları yönlendirebileceği ikinci önemli enstrüman ise maliye politikasıdır. Maliye politikası ise kamu harcamalarının yönlendirildiği politik bir enstrümandır. Maliye politikası da para politikası gibi iki çeşittir.
Kamu harcamalarının arttırıldığı maliye politikasına genişleyici/ genişletici maliye politikası denir. Kamu harcamalarının azaltıldığı maliye politikasına ise daralıcı/ daraltıcı maliye politikası denir. Devlet ülke içi tüketimi arttırmak için genişleyici maliye politikasını kullanır. Ekonominin aşırı ısındığı durumlarda ise devlet uyguladığı maliye politikasını daraltır.
-Maliye politikası tüketimi değiştirmeye yöneliktir. Orta vadede etkilidir ama etkisi etkilidir; çünkü doğrudan tüketim miktarını değiştiriyor ve tüketim zincirleme reaksiyon gösterir.
-Para politikası kısa vadede etkilidir. Kısa vadede hızlı bir biçimde uygulanır ve likidite eksikliğini giderir ama etkisi orta vadede gider.
-Eğitimimizde değindiğimiz diğer bir konu ise ekonominin temel kavramları arasında eğer bir uyuşmazlık oluşursa ortaya çıkacak muhtemel sorunlardır. Bunlardan ilki bütçe açığıdır, ikincisi ise cari açıktır.
-Bütçe açığı genel olarak krizlerin en önemli sebebidir. Bütçe açığının tanımını devletin tükettiğinden fazlası olarak tanımlayabiliriz. Bütçe açığı yüksek olursa enflasyon oluşur. Enflasyonun etkisi azalsın diye faizler yükseltilirse yüksek faizin borcu bir süre sonra ödenemez hale gelir. Bu durumda bütçe açığı daha da büyür yabancı fonlar ülkeyi terk eder ve ülkeden yüksek miktarda döviz çıkışı olur. Bu durum dövizin değerinin artmasına sebep olur. Şirket ve bankalar bilanço açığı verir. Kriz oluşur.
-İkinci önemli konumuzsa cari açıktır. Cari açık ülke içindeki mevcut kaynaktan fazlasını tüketmen sonucu yurtdışına borçlanma sonucu oluşan döviz açığıdır. Bu durumda kendi ihtiyaçların için başkasının parasını kullanmış olursun.
Başka bir açıklamayla; ülkenin yurtdışına yaptığı ihracat ve hizmet gelirinin ülke dışına yaptığı ithalat ve hizmet giderinden az olması. Bir ülkede sürekli cari açık varsa o ülke sürekli döviz elde edemez. Döviz elde etse bile yüksek faizden borçlanarak döviz elde eder. Bu durumun sürekliliği yoktur.
Cari açık nasıl kapatılabilir? Sorunun birkaç cevabı vardır. Birincisi çok büyük miktarda turizm geliri sağlanır. İkincisi kara para ticareti yüksektir bu yolla ülkeye bol miktarda kayıt dışı döviz giriyordur. Üçüncüsü ülke halkının yurtdışında kira geliri çok yüksektir.
Unutulmamalıdır ki Türkiye’nin yükske cari açık verdiği her dönemin sonunda mutlaka bir ekonomik kriz yaşamıştır.
Cem AKAGÜNDÜZ
-Diğer para politikası ise daraltıcı politikasıdır. Piyasalarda yüksek enflasyon varsa enflasyonun etkisini azaltmak ve ekonomiyi yumuşak inişe geçirmek için (gelişmekte olan ülkelerde aynı zamanda cari açığı azaltmak için) piyasalardan bir miktar para çekilir. Buna daraltıcı para politikası denir.
- Devletin para politikası dışında kullanabileceği ve piyasaları yönlendirebileceği ikinci önemli enstrüman ise maliye politikasıdır. Maliye politikası ise kamu harcamalarının yönlendirildiği politik bir enstrümandır. Maliye politikası da para politikası gibi iki çeşittir.
Kamu harcamalarının arttırıldığı maliye politikasına genişleyici/ genişletici maliye politikası denir. Kamu harcamalarının azaltıldığı maliye politikasına ise daralıcı/ daraltıcı maliye politikası denir. Devlet ülke içi tüketimi arttırmak için genişleyici maliye politikasını kullanır. Ekonominin aşırı ısındığı durumlarda ise devlet uyguladığı maliye politikasını daraltır.
-Maliye politikası tüketimi değiştirmeye yöneliktir. Orta vadede etkilidir ama etkisi etkilidir; çünkü doğrudan tüketim miktarını değiştiriyor ve tüketim zincirleme reaksiyon gösterir.
-Para politikası kısa vadede etkilidir. Kısa vadede hızlı bir biçimde uygulanır ve likidite eksikliğini giderir ama etkisi orta vadede gider.
-Eğitimimizde değindiğimiz diğer bir konu ise ekonominin temel kavramları arasında eğer bir uyuşmazlık oluşursa ortaya çıkacak muhtemel sorunlardır. Bunlardan ilki bütçe açığıdır, ikincisi ise cari açıktır.
-Bütçe açığı genel olarak krizlerin en önemli sebebidir. Bütçe açığının tanımını devletin tükettiğinden fazlası olarak tanımlayabiliriz. Bütçe açığı yüksek olursa enflasyon oluşur. Enflasyonun etkisi azalsın diye faizler yükseltilirse yüksek faizin borcu bir süre sonra ödenemez hale gelir. Bu durumda bütçe açığı daha da büyür yabancı fonlar ülkeyi terk eder ve ülkeden yüksek miktarda döviz çıkışı olur. Bu durum dövizin değerinin artmasına sebep olur. Şirket ve bankalar bilanço açığı verir. Kriz oluşur.
-İkinci önemli konumuzsa cari açıktır. Cari açık ülke içindeki mevcut kaynaktan fazlasını tüketmen sonucu yurtdışına borçlanma sonucu oluşan döviz açığıdır. Bu durumda kendi ihtiyaçların için başkasının parasını kullanmış olursun.
Başka bir açıklamayla; ülkenin yurtdışına yaptığı ihracat ve hizmet gelirinin ülke dışına yaptığı ithalat ve hizmet giderinden az olması. Bir ülkede sürekli cari açık varsa o ülke sürekli döviz elde edemez. Döviz elde etse bile yüksek faizden borçlanarak döviz elde eder. Bu durumun sürekliliği yoktur.
Cari açık nasıl kapatılabilir? Sorunun birkaç cevabı vardır. Birincisi çok büyük miktarda turizm geliri sağlanır. İkincisi kara para ticareti yüksektir bu yolla ülkeye bol miktarda kayıt dışı döviz giriyordur. Üçüncüsü ülke halkının yurtdışında kira geliri çok yüksektir.
Unutulmamalıdır ki Türkiye’nin yükske cari açık verdiği her dönemin sonunda mutlaka bir ekonomik kriz yaşamıştır.
Cem AKAGÜNDÜZ